"เบาหวาน" โรคร้ายเป็นแล้วไม่หาย จริงหรือ?

ปัญหาสุขภาพอันดับต้น ๆ ของคนไทยหนีไม่พ้นโรคเบาหวาน ซึ่งมีสาเหตุได้จากหลายปัจจัย 

แต่หากป่วยเป็นโรคเบาหวานแล้ว ธรรมชาติของโรคไม่สามารถหายขาดได้ 100% หรือหายได้ด้วยตัวเอง แต่ในกระบวนการรักษาโรคเบาหวานทำได้เพียงควบคุมให้โรคอยู่ใน “ระยะสงบ” ซึ่งหมายถึงระยะที่โรคไม่แสดงอาการใด ๆ และร่างกายมีระดับน้ำตาลในเลือดอยู่ในระดับปกติ โดยระยะสงบนี้สามารถคงอยู่ได้นานเป็นเดือนหรือเป็นปีขึ้นอยู่กับการดูแลสุขภาพของผู้ป่วยแต่ละคน 

การรักษาโรคเบาหวานการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอาหาร การออกกำลังกาย การลดน้ำหนักตัวถ้าอ้วน ยังคงเป็นหัวใจหลักของการรักษา ส่วนการรักษาด้วยยาขึ้นกับชนิดของโรคเบาหวาน ซึ่งถ้าเป็นเบาหวานชนิดที่ 1 ซึ่งส่วนใหญ่พบในเด็กหรือคนอายุน้อยจำเป็นต้องใช้ยาอินซูลิน ส่วนเบาหวานชนิดที่ 2 มักพบในผู้ใหญ่ที่อ้วนหรือน้ำหนักเกิน สาเหตุของเบาหวานชนิดนี้เกิดจากพฤติกรรมการทานอาหารที่ไม่เหมาะสมและเกินความต้องการ ไม่ค่อยออกกำลังกาย และความอ้วน หากยังใช้ชีวิตแบบเดิม โรคอาจจะเป็นมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งจะทราบได้จากการที่ใช้ยาปริมาณเพิ่มขึ้นหรือจำเป็นต้องฉีดยาอินซูลิน 

แต่ถ้ารักษาที่สาเหตุ เช่น การเลือกรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพมากขึ้นและปริมาณที่เหมาะสมร่วมกับการออกกำลังและการควบคุมน้ำหนักให้เหมาะสมจะทำให้โรคดีขึ้น เช่น การควบคุมระดับน้ำตาลดีขึ้นหรือลดขนาดยาลง  ในรายที่ระดับน้ำตาลสูงมากหรือใช้การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้จำเป็นต้องใช้ยาซึ่งมีทั้งยาชนิดรับประทานและยาฉีดรวมถึงอินซูลิน 

สำหรับตัวอย่างอาหารที่ใช้ในการรักษาเบาหวาน ได้แก่

1. จานอาหารสุขภาพ 2:1:1

 ทานผักครึ่งจาน ทานข้าว 1 ใน 4 ของจานและควรเป็นข้าวไม่ขัดสี เนื่องจากข้าวกล้องระดับน้ำตาลจะขึ้นน้อยกว่าข้าวขาวและข้าวเหนียว อีก 1 ใน 4 ของจานให้ทานอาหารประเภทโปรตีนจำพวกปลา, ไก่ หรือ ไข่ เลือกเนื้อที่ไม่ติดมัน ไม่ทานหนัง เครื่องดื่มเลือก น้ำเปล่า นมจืด  ชาเชียวหรือกาแฟดำไม่ใส่น้ำตาล ทดแทนของหวานด้วยผลไม้ที่น้ำตาลไม่สูง เช่น ส้ม (1 ผล) แอปเปิ้ล (1/2-1 ผล) ชมพู่ (2 ผล) เงาะ (3-4 ผล) เป็นต้น (รับประทานเพียงแต่ละชนิดสลับกันไป) ก็จะดีต่อร่างกายของผู้ป่วยเบาหวาน

2. การควบคุมปริมาณแคลอรี่ในอาหารต่อวัน

ซึ่งอาจจะให้รับประทานอาหารปริมาณ 1,200-1,500 แคลอรี่ต่อวันในเพศหญิง และ 1,500-1,800 แคลอรี่ต่อวันในเพศชาย แต่อาจจะมากหรือน้อยกว่านี้ขึ้นกับน้ำหนักตัวและกิจกรรมทางกายต่อวัน ในกรณีที่รับประทานอาหารแคลอรี่ที่ต่ำมาก เช่น  800 แคลอรี่ต่อวัน (Very low calories diet) ควรอยู่ในคำแนะนำของแพทย์ เนื่องจากอาจจะต้องปรับขนาดยา มีการตรวจระดับน้ำตาล และมีอาหารทดแทนเพื่อให้ได้สารอาหารที่ครบ บางครั้งผู้เป็นเบาหวานรับประทานอาหารประเภทแป้ง ข้าว ขนมปัง มากจนชิน ถ้ารับประทานน้อยอาจจะรู้สึกว่าไม่อิ่ม แต่การค่อยๆลดข้าวลง เช่น ลด ½ ทัพพี และค่อย ๆ เพิ่ม ผัก เปลี่ยนมาเป็นอาหารเส้นใยสูง เช่น ข้าวกล้อง จะอยู่ท้องและไม่ค่อยหิวมาก พอผ่านไปประมาณ 1-2 สัปดาห์ เมื่อร่างกายปรับตัวได้ จะค่อย ๆลดข้าวทีละ ½ ทัพพี จนได้ปริมาณแคลอรี่ตามที่แนะนำอาจจะสามารถคงการเปลี่ยนแปลงได้ดีกว่าในระยะยาว

3. การอดอาหารเป็นช่วง ๆ (Intermittent fasting; IF)

มีการศึกษาพบว่าการลดปริมาณมื้อเย็นจะช่วยการลดน้ำหนักและค่าน้ำตาลดีขึ้น ดังนั้นจึงแนะนำให้รับประทานมื้อเย็นน้อยและให้รับประทานมื้อเย็นเร็วขึ้น จนปัจจุบันหลายรายเริ่มถึงกับมีการงดอาหารเป็นช่วง ๆ ที่เรียกว่า Intermittent fasting หรือเรียกย่อ ๆ ว่า IF ซึ่งมีหลายวิธี แต่สูตร IF 16/8 การกินอาหารในช่วงเวลา 8 ชั่วโมง และอดอาหารในช่วงเวลา 16 ชั่วโมง เป็นสูตรที่แนะนำสำหรับผู้ที่เริ่มทำ IF เพราะทำได้ง่าย ทำได้ต่อเนื่อง และไม่กระทบการใช้ชีวิตประจำวันมากจนเกินไป แต่ถ้าจะทำ IF ควรปรึกษาแพทย์ เพราะต้องมีการตรวจน้ำตาลด้วยตนเองและการปรับยา โดยเฉพาะผู้ที่ใช้ยาที่ทำให้เกิดน้ำตาลต่ำหรืออินซูลิน